સાઉથ આફ્રિકામાં ફૂટબોલ વાયા ઇન્ડિયા

ફૂટબોલ ખરા અર્થમાં વિશ્વ-રમત છે. કોઈ પત્રકારે પેલેને પૂછેલું કે 'ફૂટબોલ દુનિયાભરમાં આટલી લોકપ્રિય રમત કેમ છે.' તેણે જવાબ આપેલો કે 'કોઈ પણ નાના બાળકની આગળ તમે ફૂટબોલ મૂકી જુઓ તે તેને કિક મારશે અને રમવા લાગશે એટલે ફૂટબોલ આટલી લોકપ્રિય રમત છે.' સાઉથ આફ્રિકામાં ફૂટબોલનો વિશ્વકપ - મહાકુંભ શરુ થઇ ચુક્યો છે. અને આ ખરા અર્થમાં વિશ્વકપ છે. દુનિયાના દરેક ખંડમાં છેલ્લા એક-બે વર્ષથી ક્વાલીફાયિંગ રમતો રમાઈ ચુકી છે અને તેમાંથી ૨૪ દેશો સફળતા પૂર્વક પોતાની ઉમેદવારી વિશ્વ ચેમ્પિયન બનવા માટે નોધાવી ચુક્યા છે. દર ફૂટબોલ વિશ્વકપની જેમ આ વખતે પણ ખરો મુકાબલો લેટીન અમેરિકાના દેશો અને યુરોપના દેશો વચ્ચે જ હશે. આફિકાના અમુક દેશો પણ સારું પ્રદર્શન કરશે પણ કદાચ ફાઈનલ રાઉન્ડ સુધી નહિ પહોંચી શકે. સ્પેન, બ્રાઝીલ, આર્જેન્ટીના અને ઇટાલી આ વખતે ચેમ્પિયનશીપ જીતવા માટે ફેવરીટ મનાઈ રહ્યા છે.

પુણે શહેરમાં ફૂટબોલ નિયમિત રીતે રમતા એક યુવાન મિત્ર-વર્તુળને હું ઓળખાતો થયો છું. તેઓ લગભગ વીસ વર્ષથી એટલેકે તેમના સ્કુલના સમયથી સાથે ફૂટબોલ રમે છે, સાથે ફૂટબોલ જોવે છે,ચર્ચાઓ કરે છે અને સ્થાનિક ટુર્નામેન્ટમાં ભાગ લે છે. સાથે ફિલ્મ જોવા જાય છે, પાર્ટી કરે છે, કેમ્પ-ફાયર કરે છે, ગીટાર લઈને ગીતો ગાય છે અને એક બીજાની મજાક-મશ્કરી કરે છે. તેમની ભાઈબંધી ફૂટબોલથી શરુ થાય છે અને ફૂટબોલની આસપાસ ધબકે છે. હવે તો લગભગ વીસથી પચીસ મિત્રોનું મંડળ છે. મોટા ભાગના મિત્રો હવે નોકરી કરે છે અને દર શનિ-રવિવારે નિયમિત રીતે સાથે ફૂટબોલ રમે છે ક્યારેક તો પોતાના ખર્ચે મેદાન ભાડે લઈને પણ. ગજબનો ટીમ સ્પીરીટ છે તેઓમાં જે કદાચ સાથે વર્ષોથી રમતા હોવાને લીધે આવતો હશે. તેઓ મને કહે છે કે ફૂટબોલ સહિયારી રમત છે, ટીમ ગેમ. એક બીજાના વિશ્વાસ પર, એક બીજાના રોલ સમજીને રમાતી રમત. બધા જ ખેલાડીઓ ફોરવર્ડ કે સ્ટ્રાઈકર ખેલાડીઓ સુધી બોલ પહોચાડવાનો પ્રયત્ન કરે છે કે જેથી તે ગોલ કરી શકે. મોટે ભાગે જોરદાર માન-સન્માન સ્ટ્રાઈકરને મળે છે જેમ ક્રિકેટમાં બલ્લેબાજોને મળે છે તેવી રીતે. પણ ફૂટબોલ ખરા અર્થમાં ટીમ ગેમ એટલા માટે છે કે એક સાથે અગિયાર ખેલાડીઓએ કળા બતાવવાની હોય છે.

પુણે શહેરના આ મિત્રો કોઈ પણ અપેક્ષા કે મદદ વગર ફૂટબોલ રમે છે અને તેમના જેવા કંઇક કેટલાયે યુવાનો હશે કે જેઓ રમતના પ્રેમ માટે કે પેશન માટે જ રમતા હશે અને તે રમત જ તેમના જીવનનો, તેમની પર્સનાલીટીનો મહત્વનો ભાગ બની ગઈ હશે. રાજદીપ સરદેસાઈ તેના બ્લોગ પર ભારતની પરિસ્થિતિ સાચી રીતે વર્ણવે છે લખે છે કે ભારત ફૂટબોલમાં ફીફા દ્વારા જાહેર કરતા રેન્કિંગ મુજબ ૧૩૩માં ક્રમાંકે છે અને દક્ષીણ દિલ્હીથી ઓછી જનસંખ્યા ધરાવતા દેશો ભારતથી આગળ છે. જો કે આ કંઈ નવી વાત નથી. ઓલિમ્પિક હોય કે ફૂટબોલ (માનવ વિકાસ સૂચકાંક) આપણે બહુ આસાનીથી સેન્ચુરી વટાવી જઈએ છીએ. કદાચ ભારતમાં અમુક વસ્તુઓ બદલાતી જ નથી.

બ્રિસ્ટલમાં સર્વત્ર ફૂટબોલનું ગાંડપણ છે. લોકોની  ગાડીઓ પર, ઘર પર, કપડા પર કે ચહેરા પર સેન્ટ જોર્જ્સ ક્રોસ જોવા મળે છે - જે ઇંગ્લેન્ડનો ઓફીસીઅલ ધ્વજ છે. (યુનિયન જેક ગ્રેટ બ્રિટનનો ધ્વજ છે) કમ્યુનીટી સેન્ટરમાં ફૂટબોલ મેચો મોટા પડદા પર જોઈ શકાય છે. બધા જ પ્રચાર-પ્રસાર માધ્યમો રૂની-મય થઇ ચુક્યા છે. માન્ચેસ્ટર યુનાઈટેડના એક મોંઘા સ્ટ્રાઈકર તરીકે પ્રસ્થાપિત થઇ ચુકેલો ૨૫ વર્ષીય વાયેન રૂની દર બીજી મેચમાં સ્કોર કરવાનો રેકોર્ડ ધરાવે છે અને ઇંગ્લેન્ડની આખી હુમલા-હરોળ તેની આસ-પાસ રચાયેલી છે. જો કે ફૂટબોલના નિષ્ણાતો વચ્ચે આર્જેન્ટીનાના લેઓનેલ મેસી, સ્પૈનના ડેવિડ વિલા અને ફર્નાન્ડો તોરેઝ, પોર્ટુગલના રોનાલ્ડો અને બ્રાઝીલના કાકા વગેરેને લઈને જોરદાર ચર્ચાઓ ચાલે છે.

જીંદગીમાં એક એવી અદમ્ય ઈચ્છા ખરી કે જો કોઈ એક ફૂટબોલ વર્લ્ડ-કપમાં ભારત ક્વોલીફાય થાય તો દુનિયાના ગમે તે ખૂણે ટુર્નામેન્ટ રમાતી હોય તો પણ તિરંગો લઈને પહોચી જઈને લહેરાવવો, તિરંગાથી મોઢું ચિતારવું, ગાંડા કાઢવા અને બુમો પાડવી. તે ક્રિકેટમાં ભારતને ચીયર અપ કરવા કરતા વધારે રોમાંચક વાત હશે. પણ એવી આશા રાખું કે આ જન્મમાં તે સ્વપ્ન પૂરું થાય. આપણાવાળાએ પુનર્જન્મનો વિચાર આવા જ કોઈ કારણથી તો નહિ કર્યો હોય ને કે જે આ જન્મમાં પૂરું ના થાય તો 'આવતો જન્મ તો છે જ ને' એમ હૈયે ધરપત રહે અને ભૂત બનીને ભારતનો ઝંડો લઈને દરેક વર્લ્ડકપમાં ફરવું ન પડે!