બ્રાઝીલમાં હમણાં ફૂટબોલ વિશ્વકપ યોજાઈ ગયો અને બ્રાઝીલમાં જ ૨૦૧૬માં રીઓ ડી જાનેરો શહેરમાં ઓલિમ્પિક રમતો યોજાવાની છે. જે શહેરમાં ઓલિમ્પિક યોજાય તેને ભરપૂર પબ્લીસીટી મળે છે, વ્યાપાર-ધંધામાં અકલ્પ્ય ઉછાળો આવે છે, લાખોની સંખ્યામાં મુલાકાતીઓ-સહેલાણીઓ આવે છે, દુનિયાના પ્રવાસીઓના નકશા પર અને લોકોની સ્મૃતિમાં આ શહેર સદૈવને માટે અંકિત થઇ જાય છે. ઓછી જાણીતી વાત એ છે કે આવા મહા-પ્રસંગ પાછળ ૬-૭ વર્ષનું આયોજન અને તે પ્રમાણે અમલીકરણ હોય છે, માળખાકીય સુવિધાઓમાં જબરજસ્ત રોકાણ હોય છે અને ક્યારેક પૂરેપૂરા શહેરો તો ક્યારેક અમુક શહેરી ભાગોની સંપૂર્ણ કાયાપલટ જોવા મળે છે.
કેટલાય શહેરો આ પ્રકારના અવસરને લીધે આવતી તકોનો કસ કાઢીને ઉપયોગ કરી લે છે. ટોકિયો (૧૯૬૪), બાર્સેલોના (૧૯૮૮) અને સીઉલ (૧૯૯૨) જેવા શહેરો દુનિયાના પ્રવાસીઓમાં પ્રિય બન્યા છે તેમાં ઓલિમ્પિક જેવા અવસરનો અને તેના લીધે બનેલી માળખાકીય સુવિધાઓનો બહુ મોટો હાથ છે. મોટાભાગની શહેરી સરકારો-તંત્રો રાજ્ય કે રાષ્ટ્રીય સ્તર જેટલા સદ્ધર હોતા નથી એટલે મોંઘી માળખાકીય સુવિધાઓ, જેવી કે શહેરમાં જાહેર પરિવહનની સુવિધાઓ (અન્ડરગ્રાઉન્ડ મેટ્રો, લાઈટ રેઈલ કે બીઆરટી) આવા પ્રસંગોને પરિણામે ઉભી થતી હોય છે. જો કે ક્યાંક કરુણ કથાઓ પણ સાંભળવા મળે છે. મોન્ટ્રીયલ (૧૯૭૬) અને સિડની (૨૦૦૦)માં ઓલિમ્પિક પછી ભારે આર્થીક મંદી આવી હતી કારણકે જે સુવિધાઓનું નિર્માણ થયું હતું તે તેની માંગ કરતા ઘણી વધુ હતી. ઓલિમ્પિકનો ઉપયોગ કરીને આર્થિક તેમજ પ્રવાસન વિકાસ કરવાની દરેક દેશને નેમ હોય છે.
નવેમ્બર-ડીસેમ્બર, ૨૦૦૭માં બીજીંગ ઓલિમ્પિકને વધાવવા નવાં વાઘાં પહેરી રહ્યું હતું અને ત્યારે માર્ચ, ૨૦૧૨માં લંડનમાં કંઇક એવો જ માહોલ છે. કોઈક કારણસર બંને શહેરમાં ઓલિમ્પિક આરંભાય તે પહેલા આ શહેરોની મુલાકાત લેવાનો રોમાંચ આ લેખકને સાંપડ્યો છે. આટલી મોટી ઇવેન્ટ આ શહેરો કેવી રીતે સર્જે છે અને સાથે-સાથે કેવી રીતે સજે-ધજે તે બહુ રસપ્રદ છે. તેથી આવતાં બે-ત્રણ હપ્તામાં ‘નગર ચરખા’માં બીજીંગને યાદ કરતા કરતા લંડનની લટાર અન્રે રીઓ ડી જાનેરોને દૂરથી સલામ, જો કે વચ્ચે થોડા નિસાસા નાખતા દિલ્હીમાં ડોકિયું.
બીજિંગ ઓલિમ્પિકને ચીનના આર્થિક વિકાસની સર્વોચ્ચતાની ઉજવણી સમાન ગણી શકાય તો લંડન ઓલિમ્પિક બ્રિટનની આર્થિક મંદીના કપરા કાળમાં યોજાઈ રહ્યો છે. આ પહેલા લંડનમાં ૧૯૦૮ અને ૧૯૪૮માં લંડનમાં ઓલિમ્પિક રમતો રમાઈ ચૂકી છે. ૧૯૦૮માં બ્રિટન વિશ્વની લગભગ અજેય, બિન-હરીફ મહાસત્તા હતું, જ્યારે ૧૯૪૮માં બીજા વિશ્વયુધ્ધના વિજય પછી ઘાયલ બ્રિટને પોતાનો દબદબો જાળવી રાખેલો. ૨૦૧૨માં લંડનમાં એવી અપેક્ષા રખાય છે કે આર્થિક કટોકટીમાંથી બહાર નીકળવાની શરૂઆત આ ઓલિમ્પિક બને. લંડન અને બીજિંગ બંને બહુ અલગ શહેરો છે એટલે તેમની સીધી સરખામણી થઇ શકતી નથી. પણ બંને ઓલિમ્પિક વિશેના મારા અનુભવ પરથી કહું તો બીજિંગ અને લંડન વચ્ચે લગ્નની પહેલી તિથી અને પચ્ચીસમી તિથી વચ્ચે હોય તેવો ફરક છે. બંનેનું મહત્વ છે, બંને શુભ પ્રસંગો છે પણ બંનેમાં ઉત્સાહ અને ખુશી અલગ-અલગ પ્રકારની હોય છે. એકમાં નવી શરૂઆતનો આનંદ હોય છે તો બીજામાં ક્યાંક પહોંચી શક્યાની મજા હોય છે.
બીજિંગ અને લંડનમાં લટાર મારતા કે તેમની તૈયારીઓ વિષે વિચારતા અજાણતા દિલ્હીની કોમનવેલ્થ રમતો જોડે તેની સરખામણી થઇ જતી હતી. એવો સતત વિચાર આવ્યા કરતો હતો કે ભારતનું કોઈ શહેર ક્યારે ઓલિમ્પિક માટે યજમાન બનવાનું વિચારી શકશે. જો કે દિલ્હીની કોમનવેલ્થનો એવો બેવડ માર વાગ્યો છે કે એક-બે દાયકા સુધી તો કોઈ ભારતમાં ઓલિમ્પિક યોજવાનું નામ નહિ લે. વિચાર કરો, દુનિયાની બે સૌથી મોટી અને લોકપ્રિય ઇવેન્ટ હોય છે ઓલિમ્પિક અને વર્લ્ડકપ ફૂટબોલ. પણ દુનિયાના છઠ્ઠા ભાગની વસ્તી ધરાવતો ભારત દેશ આ બંને ખેલ આયોજનોથી યોજનો દૂર! ઓલિમ્પિકના યજમાન બનવું તે કોઈ મહાનતાનું પરિમાણ નથી પણ આવાં વિશ્વકક્ષાના પ્રસંગ માટે વિશ્વકક્ષાનું માળખાકીય તંત્ર જોઈએ, શું તે ઉભું કરવા માટેની શક્તિ ભારતના કોઈ શહેર પાસે છે? શું આવી દૂરંદેશી કોઈ નેતા પાસે છે? આવતાં હપ્તે બીજિંગ 2008 વિષે વધુ.
નવગુજરાત સમય, પાન નં 11, 20 જૂલાઈ (રવિવાર) 2014
No comments:
Post a Comment